ZAJĘCIA   REWALIDACYJNE 

Prowadząca : Ewa Łozińska

Godziny zajęć:

poniedziałek : 11.45-12.15

czwartek: 11:45-12.15

piątek: 9.45-10.15

Pojęcie rewalidacja pochodzi od słowa „validus” – silny i dosłownie oznaczać może powrót do zdrowia, czyli zdobywania siły psychofizycznej adekwatnie do możliwości danej jednostki. Rewalidacja obejmuje akcję naprawczą dotyczącą jednostek ze wszelkim rodzajem upośledzeń i schorzeń z wyjątkiem jednostek niedostosowanych społecznie, u których wyższe czynności nerwowe nie uległy uszkodzeniu i których odchylenia od normy mają charakter przejściowy wynikający z niekorzystnego wpływu środowiska. Wynika z tego, że rewalidacja to przywracanie osób niepełnosprawnych do funkcjonowania w społeczeństwie. Natomiast proces rewalidacji to wszelkie działania ( psychologiczne, pedagogiczne itp.) wobec osoby niepełnosprawnej rozciągnięte w czasie, czyli od urodzenia do niemalże końca życia. 

I      Rewalidacja dzieci z wadą słuchu.

W procesie praktyki rewalidacyjnej surdopedagogika (zajmuje się wychowaniem i nauczaniem osób głuchych i niedosłyszących) uwzględnia następujące metody i zasady:

• profilaktyka: zapobieganie występowaniu i pogłębianiu się wad słuchu i jej skutków, szczególnie w zakresie zaburzeń osobowościowych
• korektura: poprawianie uszkodzonego słuchu na drodze technicznej (indywidualne aparaty słuchowe), medycznej (implanty ślimakowe), rehabilitacyjnej ( uwrażliwianie dziecka na dźwięki, np. ćwiczenia słuchowe)
• kompensacja: zastępowanie uszkodzonego zmysły innymi zmysłami: wzrok, dotyk, węch, smak
• usprawnianie: wzmocnienie całego organizmu osoby z uszkodzonym słuchem (np. ćwiczenia oddechowe)
• dynamizowanie: mobilizowanie dziecka do działania, budzenie wiary we własne siły i możliwości, pobudzanie do aktywności (np. do zabawy)

Surdopedagogika określa również cele działań rewalidacyjnych, m.in.:

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z posiadanych resztek słuchowych drogą odpowiednich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu słuchowego i centralnego układu nerwowego poprzez zastosowanie wszczepu ślimakowego i rewalidację,
• przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej.

Zasady pracy z dzieckiem podczas zajęć:

1. Podstawą rozpoczęcia pracy z dzieckiem jest całkowita akceptacja dziecka przez nauczyciela oraz zaakceptowanie nauczyciela przez dziecko.
2. Podstawą każdego prawidłowego działania dziecka jest zrozumienie, utrwalenie w pamięci, przypominanie i odtwarzanie.
3. Dziecko poznaje świat wszystkimi zmysłami, należy więc je wszystkie wykorzystywać i rozwijać.
4. W doborze ćwiczeń należy kierować się zasadą stopniowania trudności i zawsze rozpoczynać od tych ćwiczeń, które dziecko dobrze opanowało.
5. Systematyczność jest warunkiem osiągnięcia trwałego efektu.
6. Każde zajęcie rozpoczynamy od ćwiczeń oddechowych oraz ćwiczeń narządów artykulacyjnych.
7. Ćwiczenia winny mieć charakter zabawowy, a nie formy typowej lekcji, gdyż dziecko lepiej zapamiętuje to, co jest atrakcyjne.
8. Każda forma zajęć traci swą wartość jeżeli powoduje zmęczenie i znudzenie.
9. Koncentracja uwagi dziecka jest krótkotrwała, trzeba więc zmieniać rodzaje zadań. Trzeba je zmieniać również wtedy, gdy dziecko nie ma ochoty na przeprowadzenie ćwiczeń.
10. W czasie ćwiczeń należy korzystać z estetycznych wyraźnych pomocy, które ułatwiają przyswajanie i zrozumienie słownictwa.
11. Podczasnauki nowego słowa, posługujemy się w miarę możliwości obrazem, bądź odwołujemy się do przeżyć i doświadczeń dziecka.
12. Należy rozwijać każdy przejaw spontanicznej mowy dziecka, nawet wtedy, gdy rozpoczęta rozmowa nie wiąże się z tematem zajęć.
13. Należy mówić do dziecka poprawnie, nie dzieląc wyrazów na sylaby, bez przesady w mimice i artykulacji.
14. Rodzice powinni brać czynny udział w działaniu rewalidacyjnym, kontynuując je w domu.

Od połowy XX wieku w rewalidacji osób z wadą słuchu zaczyna się zaznaczać wpływ techniki. Konstruowane są coraz doskonalsze audiometry do mierzenia ubytku słuchu. Dziecko powinno korzystać z aparatu słuchowego od momentu stwierdzenia ubytku słuchu. Im wcześniej to nastąpi, tym łatwiej jest nauczyć dziecko korzystania z posiadanych resztek słuchu. Każde dziecko po urodzeniu powinno być obserwowane pod kątem słuchowym. Obserwując dziecko należy sprawdzić czy reaguje na bodźce dźwiękowe, czyli np. czy odwraca się w kierunku dźwięku. Kontrolne badania słuchu powinno przeprowadzać się u dzieci od 0 do 3 lat co pół roku, a u dzieci starszych przynajmniej jeden raz w roku.

Proces rewalidacji dziecka z wadą słuchu w okresie przedszkolnym (od 0 do 3 lat).

Już w pierwszych latach życia zarysowują się pewne cechy osobowości, dlatego rodzice powinni czuwać nad tym, aby wada słuchu nie wpływała ujemnie na ich dziecko. Bardzo dobrze jest oddać dziecko do przedszkola dla dzieci sprawnych. Dzieci w tym wieku nie oczekują jeszcze od swoich towarzyszy sprawnego porozumiewania się, więc mały zasób słów nie powinien przeszkadzać dziecku z wadą słuchu w zabawie. Natomiast przedszkole da dziecku wiele dobrze nań wpływających umiejętności: wdrażanie we właściwy rytm, stawianie mu wymagań przy wykonywaniu pewnych zadań, przyzwyczajanie do zabaw z większą grupą dzieci.

Wg M. Góral u dzieci z wadą słuchu w wieku przedszkolnym można wypracować ( w systemie zabawowym) wiele umiejętności:

• sprawność ruchową
• uwagę i spostrzegawczość
• samodzielność i wytrwałość
• umiejętność naśladownictwa
• pamięć i wyobraźnię
• rozumowanie i wnioskowanie
• nabywanie wiadomości i umiejętności

     W tym celu można wykorzystać następujące ćwiczenia ( zabawy ) :

1. Ćwiczenia sprawności motorycznej
   1. ćwiczenia motoryki dużej :
      • chodzenie wzdłuż linii narysowanej kredą na wykładzinie, chodzenie bokiem i tyłem,
      • zabawy z piłką ( łapanie, kopanie, rzucanie, odbijanie do ściany ),
   2. ćwiczenia sprawności manualnej ( motoryka mała ) :
      • posługiwanie się narzędziami ( łyżka, widelec, nóż, nożyczki, ołówek, pisak, pędzel, grzebień, spinacz itp. ),
      • rysowanie po śladzie, łączenie kropek,
      • rysowanie w konturach, w labiryntach, po ścieżkach,
      • obrysowywanie konturów,
      • rysowanie według wzoru,
      • dorysowywanie brakujących przedmiotów na obrazkach,
      • dorysowywanie przedmiotu do zbioru,
      • zabawa plasteliną i masą solną,
      • wyklejanie konturów plasteliną.
2. Ćwiczenia percepcji wzrokowej
   1. ćwiczenia spostrzegania wzrokowego oraz analizy i syntezy wzrokowej :
      • dobieranie par obrazków
      • identyfikowanie kolorów,
      • wyszukiwanie w rzędzie obrazków jednego różniącego się szczegółem,
      • wyszukiwanie wśród zestawu obrazków jednego identycznego z pokazanym przez dorosłego,
      • dobieranie połówek z kilku obrazków,
      • uzupełnianie części twarzy na planszy,
      • układanie postaci ludzkiej z części,
      • dopasowywanie obrazków do konturów i cieni,
      • układanie wzorów tematycznych ( np. domek, pajacyk itp. ) z figur geometrycznych,
3. Ćwiczenia myślenia
   1. klasyfikacje atematyczne:
      • rozdzielanie klocków wg jednej cechy : koloru, wielkości, kształtu,
      • rozdzielanie klocków wg jednej cechy abstrahując od innej, np. tworzenie zbiorów trójkątów i kwadratów bez względu na wielkość lub kolor,
      • wykluczanie figury ze zbioru po odkryciu zasady zbudowania klasy,
   2. klasyfikacje tematyczne :
      • budowanie zbiorów : pojazdy, owoce, narzędzia, naczynia, zwierzęta itp.,
      • dobieranie par : parasol + chmurka, widelec + łyżka, choinka + bańka, czapka + szalik, sznurówka + but itp.,
      • uzupełnianie brakującego elementu w zbiorze : np. : do zbioru trzech różnych piesków dobrać czwartego spośród kilku obrazków przedstawiających zwierzęta,
      • wykluczanie elementów ze zbioru po samodzielnym odkryciu zasady budowania klasy,
4. Szeregowanie
   • szeregowanie :
     • układanie ciągów tematycznych : np. : piłka od najmniejszej do największej,
     • układanie ciągów atematycznych : np. : rosnących okrętów, wzrastającego trójkąta itp.,
   • uzupełnianie szeregu :
     • uzupełnianie brakującego elementu w szeregu,
     • układanie trzech, czterech, pięciu brakujących elementów w szeregu, przy podanym elemencie pierwszym i ostatnim.

50. przyczynowo – skutkowe :
    • układanie historyjek obrazkowych ( trzy, cztero i pięcioelementowych ) ,
    • układanie ubrań do pór roku, pogody,
    • dobieranie twarzy ( mimika ) do osób przedstawionych w różnych sytuacjach.
50. indukcyjne :
    • wykrywanie relacji między elementami,
    • odnajdywanie brakujących elementów ( tematycznych ) do podanych symboli,
    • przyporządkowanie elementów atematycznych do podanych symboli.
2147483647. pamięci
            • ćwiczenie pamięci sekwencyjnej :
              • odszukiwanie w zestawie obrazków pokazanych kolejno ( dwóch, trzech ),
              • zapamiętywanie miejsca ukrycia obrazków,
              • zapamiętywanie układów geometrycznych eksponowanych kolejno np. : koło, kwadrat, trójkąt ( w zależności od zaawansowania ćwiczeń wprowadza się dodatkowo kolor, jako cechę różnicującą ),

1. 1. ćwiczenie pamięci symultanicznej :
      • odszukiwanie w zestawie obrazków pokazanych jednocześnie ( dwóch, trzech ),
      • zapamiętywanie miejsca położenia ukrytych obrazków,
      • zapamiętywanie układów geometrycznych eksponowanych jednocześnie ( na jednym obrazku ),
   2. ćwiczenie pojemności pamięci :
      • odtwarzanie z pamięci wzoru ( np. : domek, potem wzoru atematycznego ) ułożonego z figur geometrycznych różnej wielkości, kształtu i koloru.
2147483647. umiejętności naśladownictwa
            • ćwiczenia naśladownictwa :
              • naśladowanie ruchów dłoni, palców, ciała,
              • naśladowanie ruchów warg, języka, szczęki,
              • składanie kartek równolegle z logopedą,
              • naśladowanie mimiki,
              • naśladowanie wydawanych dźwięków,
              • naśladowanie czynności samoobsługowych,
              • naśladowanie czynności wykonywanych przez osoby przedstawione na obrazku,
              • naśladowanie czynności osób dorosłych,
2147483647. rozwijające mowę bierną i czynną

• ćwiczenia mowy czynnej i ćwiczenia słowne

2147483647. przygotowujące dziecko do nauki czytania :
            • analiza słuchowa trzyliterowych wyrazów,
            • dobieranka trójliterowa,
            • domino sylabowe,
            • dopełnianka słowna.
2147483647. na orientację w odległości i kierunkach :
            • łączenie punktów,
            • kształtowanie zrozumienia stosunków przestrzennych : "podnieś ręce wysoko, ręce w bok, idź w tył" itp.,
            • kolejne układanie rysunków, rysowanie szlaczków.

II     Rewalidacja dzieci z wadą wzroku.

Dziecko z uszkodzonym wzrokiem rodzi się z takimi samymi predyspozycjami rozwojowi jak dziecko widzące. Jeżeli zostanie poddane właściwym zabiegom kształcącym i wychowawczym, może osiągnąć wszechstronny rozwój  nie niższy jak jednostka w pełni sprawna. Niestety, jest to zwykle bardzo trudne.

Rewalidacja dziecka z uszkodzonym wzrokiem opiera się na zasadach:

1. Zasadzie akceptacji – dziecko niewidome lub słabowidzące z powodu braku lub uszkodzenia analizatora wzrokowego akceptuje się nie jako dziecko upośledzone, ale obarczone trudnościami, ma ono prawo do szczególnej opieki i pomocy, dostosowanej do jego sił i możliwości.
2. Zasadzie pomocy w aktywacji sił biologicznych, w przezwyciężaniu trudności rozwojowych i trudności wynikających z upośledzenia oraz w usamodzielnianiu go.
3. Zasadzie indywidualizacji – w procesie rozwoju jednostki trzeba uwzględnić indywidualne warunki psychofizyczne dziecka i dostosować do nich metody, treści i środki rewalidacji.
4. Zasadzie terapii pedagogicznej –ustala diagnozę trudności wychowawczych, stosuje środki terapeutyczne poprzez terapię zabawową oraz odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej.
5. Zasadzie współpracy z rodziną – współdziałanie z rodziną, wzajemne poznanie, ukierunkowanie i uzgodnienie sposobów pracy, co może się przyczynić do poprawy warunków rozwojowych.

Rewalidacja dzieci z uszkodzonym wzrokiem polega na przezwyciężaniu bariery niepełnosprawności, adaptacji społecznej i przygotowanie do czynnego udziału w życiu społecznym, zawodowym. Proces rewalidacji jest długotrwały i złożony. W okresie przedszkolnym osobowa rewalidująca powinna dostarczać dziecku warunki najbardziej sprzyjające zabawie. Chodzi o umiejętne inicjowanie zabaw i podsuwanie pomysłów do nich, tak, aby sprawiały one dziecku przyjemność oraz pomagały w rozwoju fizycznym , umysłowym i uczuciowym.Praca z dzieckiem niedowidzącym w okresie przedszkolnym (od 3 do 7 lat) będzie polegała na stymulowaniu jego rozwoju. Jest zazwyczaj prowadzona w trzech kierunkach:

• stymulowania ogólnego rozwoju dziecka,
• rozwijania jego funkcji wzrokowych,
• wyuczenia specjalnych umiejętności przygotowujących do podjęcia nauki w szkole, szczególnie nauki czytania i pisania.

 

Rola osoby rewalidującej w tym przypadku polega na:

- stymulacji i wykorzystaniu naturalnej w tym wieku ciekawości świata i dużego ładunku emocjonalnego, który w tym okresie rozwojowym zwykle ma charakter dodatni 

- dostarczaniu interesującego, konkretnego materiału poznawczego, uporządkowanego w zasadnicze schematy poznawcze, materiału wziętego z najbliższego otoczenia

- wyzyskanie żywej uczuciowości, która jest charakterystyczna dla tego okresu, przez ustalenie racjonalnych, przychylnych stosunków interpersonalnych (w tym czasie należy również przygotować dziecko niewidome do akceptacji kalectwa, ponieważ teraz zaczyna w pełni orientować się w swej odmienności)

- okres przedszkolny to okres, w którymosoba rewalidująca musi nauczyć dziecko z ciekawością posługiwać się dotykiem i już musi zacząć uczyć niewidomego wychowanka racjonalnego sposobu eksploracji dotykowej (analizującej i syntetyzującej)

- okres przedszkolny musi być wykorzystany do ukształtowania w dzieciach wszystkich dyspozycji psychicznych i fizycznych, które są niezbędne do opanowania orientacji przestrzennej, oraz nauczenia ich właściwego zachowania zgodnego z przyjętymi zwyczajami i nakazami moralno - społecznymi

 

Ponadto należy wykonywać z dzieckiem ćwiczenia poprawiające widzenie, np.:

• Ćwiczenia fiksacji – są to ćwiczenia polegające na szybki odszukiwaniu obiektu, umiejscowieniu go w przestrzeni, zapamiętaniu i rozpoznaniu go następnym razem. Wykorzystuje się do tego kilka punktów świetlnych rozmieszczonych w różnych miejscach i dających się dowolnie zapalać i gasić. Punkty te mają jakąś cechę (kolor, kształt), którą dziecko zapamiętuje. Dziecko próbuje znaleźć zapalony punkt, określić go, wskazać ręką, zapamiętać kolejność zapalania się światełek, zapamiętać i wskazać ręką, gdzie zapalały się poszczególne obiekty.
• Ćwiczenia w bliższym lokalizowaniu spostrzeganego obiektu – autor proponuje posłużyć się świecą, gdyż drgający płomień świecy szczególnie przyciąga wzrok (ćwiczy to dmuchanie na świecę, ciepło świecy pozwala określić odległość spostrzeganego elementu, gaszenie świecy specjalnym kapturkiem na kiju).
• Ćwiczenia polegające na podążaniu wzrokiem za przedmiotem (śledzenie jego ruchu) ruchem skokowym, systematycznym, co niedowidzącym sprawia trudność – przedmioty początkowo przesuwamy powoli, zatrzymując je od czasu do czasu, a następnie przechodzimy do ruchu ciągłego. Ćwiczenia te mają się odbywać w przestrzeni bliskiej, dostępnej dla rąk i dalekiej – poza ich zasięgiem (ćwiczy to reagowanie na upadający przedmiot i poszukiwanie go – rzucanie piłki, dmuchanie na balon, dmuchanie na piłeczkę pingpongową i obserwowanie jej).

Do zajęć z dzieckiem niedowidzącym w wieku przedszkolnym można wykorzystać ćwiczenia kontroli wzrokowej proponowanej przez N.C. Kepharta (1970 r.). Są to ćwiczenia wodzenia oczami:

• etap I    – śledzenie ołówka z pinezką na końcu,
• etap II   – śledzenie ruchu latarki,
• etap III – wskazywanie palcem celu (latarka) i wodzenie za nim oczami,
• etap IV  – położenie palca na latarce i wodzenie oczami za poruszającym się celem,
• etap V  – śledzenie piłki przytrzymywanej przez dziecko i reedukatora obiema rękami.

 

III    Rewalidacja dzieci niepełnosprawnych intelektualnie

Niepełnosprawność intelektualna charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr społeczno-kulturalnych, samodzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy.

 

Organizując zajęcia z dziećmi upośledzonymi należy przestrzegać wszystkich podstawowych zasad wychowania, dydaktyki oraz terapii. Są to:

1. zasada akceptacji-stosując tę zasadę mamy na względzie potrzebę bezpieczeństwa dziecka, uznanie jego wartości, poczucia godności, przynależności i szacunku
2. zasadę pomocy- obliguje do takiego organizowania warsztatu pracy, metod, aby dopomóc dziecku w realizacji potrzeby nabywania nowych wiadomości i umiejętności
3. zasadę indywidualizacji- polega na dostosowaniu treści, metod, środków i organizacji nauczania do indywidualnych potrzeb dziecka
4. zasada terapii pedagogicznej-mając na uwadze tę zasadę powinniśmy dbać o eliminowanie poczucia lęku, niepewności, dążyć do harmonijnego rozwoju dziecka, kształtować właściwą motywację dziecka w podejmowaniu dalszych wysiłków w nabywaniu wiadomości i umiejętności
5. zasada współdziałania z rodziną- to wspólne uzgodnione działania domu , szkoły, innych placówek współpracujących, aby  wspomagać każdy wysiłek dziecka istotny dla jego rozwoju

Rewalidacja dziecka z niepełnosprawnością intelektualną polega na:

- rozwijaniu i doskonaleniu zmysłów

- rozwijaniu orientacji własnego ciała i orientacji przestrzennej

- wykonywaniu ćwiczeń z zakresu analizy i syntezy słuchowej

- wykonywaniu ćwiczeń z zakresu analizy i syntezy wzrokowej

- doskonaleniu sprawności manualnej i motorycznej

- rozwijaniu koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej

- rozwijaniu pamięci mechanicznej i logicznej

- rozwijaniu procesów myślenia

- kształtowaniu i rozwijaniu procesów poznawczych

- wykonywaniu ćwiczeń z zakresu koncentracji uwagi

- korekcji wad postawy

- rozwijaniu i doskonaleniu mowy

Rodzaje ćwiczeń stosowanych na zajęciach rewalidacyjnych:

1. Ćwiczenia manualne i grafomotoryczne

- lepienie, ugniatanie plasteliny, modeliny, mas plastycznych

- nawlekanie koralików

- obrysowywanie przedmiotów i szablonów

- kolorowanie obrazków (kredki, farby)

- łączenie wyznaczonych punktów

- kalkowanie po wzorze

- śledzenie labiryntów bez odrywania ręki

- rysowanie znaków graficznych po zakropkowanych wzorach

- rysowanie szlaczków

 

2. Ćwiczenia percepcji słuchowej

1.Ćwiczenia wrażliwości słuchowej:

 - wysłuchiwanie, różnicowanie i rozpoznawanie  dźwięków 

  dochodzących z otoczenia

 - rozpoznawanie i nazywanie głosów przyrody

 - wystukiwanie wysłuchanego  rytmu

 -zabawy ruchowo-słuchowe do muzyki

 2.Ćwiczenia słuchu fonematycznego oraz analizy i syntezy słuchowej:

 - różnicowanie słów podobnie brzmiących

 - dzielenie wyrazów na sylaby

 - liczenie sylab w wyrazach

 - tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej sylaby a następnie głoski

- dokonywanie analizy i syntezy sylabowej, głoskowej

 3.    Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacające zasób słownictwa:

           - słuchanie opowiadań

           - nazywanie przedmiotów, cech, czynności, kolorów , części ciała

- opowiadanie własnych wrażeń, przeżyć

           - opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych

4.  Ćwiczenie pamięci słuchowej:

          - nauka wierszyków

- powtarzanie rymowanek

- ćwiczenie pamięci sekwencyjnej, nauka i układanie wyliczanek

          - układanie i powtarzanie zdań

 

3. Ćwiczenia usprawniające pamięć i percepcję wzrokową

 

       1.Ćwiczenia spostrzegania na materiale konkretnym i abstrakcyjnym:

         - obserwowanie i nazywanie przedmiotów z najbliższego otoczenia

         -dobieranie par wśród przedmiotów lub obrazków

         - wyodrębnianie różnic między obrazkami

         - wyszukiwanie elementów składowych potrzebnych do ułożenia wzoru

         - układanie, budowanie, zabawy konstrukcyjne z klocków,  elementów 

           przestrzennych

         - segregowanie figur według podanej cechy (kolor, kształt, wielkość)

         - układanie szlaczków z figur geometrycznych

         - składanie obrazka z części wg wzoru

         - układanie puzzli

         - wyodrębnianie szczegółów różniących obrazki

         - odwzorowywanie i odtwarzanie figur, przedmiotów, symboli i znaków

 

 

4. Ćwiczenia utrwalające podstawowe pojęcia matematyczne

 

     1.Ćwiczenia pojęć czasowych:

        - utrwalanie daty

        - określanie pory dnia

        - poznanie nazw i kolejności dni tygodnia, pór roku

        - zrozumienie pojęć: wczoraj, dziś, jutro, potem, itp.

        - charakterystyka dnia i nocy

        - opanowanie pojęć :góra, dół, blisko, daleko

        - poznawanie cech wielkościowych (mały- duży )

        - segregowanie przedmiotów według wielkości i szerokości

 

     2.Ćwiczenia  na zbiorach:

  -wyodrębnianie i tworzenie zbiorów wg określonej cechy

  -porównywanie liczebności zbiorów

       -porządkowanie zbiorów wg ich liczebności